١٥٣ ) -||| قرآن |||=||||| وقف |||||=

وقف(1)

هـمـه مـى دانـیم که هر انسانى در هنگام صحبت کردن و یا خواندن عباراتى ناچار است براى نفس تازه کردن ، کلام خود را قطع و پس از تازه کردن نفس به صحبت یا خواندن خود ادامه دهد.این ایستادن و نفس تازه کردن را (وقف ) مى گویند.بـراى ایـنـکـه جـمله ما ناقص نباشد باید جاى مناسبى براى وقف کردن انتخاب کنیم . اگر جاى مناسبى براى وقف کردن انتخاب نکنیم بعضى وقتها معناى جمله عوض مى شود. براى اینکه خوب روشن شود که چگونه وقف بیجا معناى کلمه را عوض مى کند، به این جمله توجه کنید.(بخشش لازم نیست اعدامش کنید)اگـر بـعد از کلمه (بخشش ) وقف کنیم معناى جمله چه مى شود؟ بله معناى آن این مى شود که او را رهـا کـنـیـد بـرود. حال اگر بعد از کلمه (نیست ) وقف کنیم معناى آن چه مى شود؟ بله معناى آن مى شود که او را بکشید.

در خـوانـدن قـرآن نـیـز باید جایى وقف کنیم که معناى جمله تمام باشد؛ ولى از کجا بفهمیم که جمله تمام شده است ؟

براى ما که عربى نمى دانیم ، علامت هایى گذاشته اند تا بفهمیم کجا مى شود وقف کرد؛ ولى قبل از آشنایى با آن علامتها لازم است با شیوه هاى وقف کردن بر آخر کلمه ها آشنا شویم :

1ـ وقف بدون تغییر

اگـر حـرف آخر کلمه داراى علامت سکون (ـْ) یا صداى کشیده (ا ، اى ، وُ) باشد هیچ تغییرى در آن داده نمى شود و به همان صورت خوانده مى شود.مانند:

قـُمْ فـَاَنـْذِرْ ـ وَ رَبَّکَ فـَکـَبِّرْ ـ وَالضُّحـى ـ فَانْطَلَقا ـ وَادْخُلى جَنَّتى ـ اَفَعَصَیْتَ اَمْرى ـ وَ لا تُسْرِفُوا ـ اَلاّ تُقاتِلُوا

2ـ وقف ابدال

اگـر حـرف آخـر کـلمـه تـاء گـرد (‍ة ـ ة ) بـاشـد هـنـگـام وقـف بـه هـاء سـاکـن (‍ه ـ ه ) تبدیل مى شود.

اَقیمُوالصَّلوةَ به هنگام وقف مى شود اَقیمُوالصَّلوهْ

فِى الْحافِرَةِبه هنگام وقف مى شود فِى الْحافِرَهْ

وَقَعَتِ الْواقِعَةُبه هنگام وقف مى شود وَقَعَتِ الْواقِعَهْ

نَخْلٍ خاوِیَةٍ به هنگام وقف مى شود نَخْلٍ خاوِیَهْ

عَلَیْهِمْ مُؤْصَدَةٌ به هنگام وقف مى شود عَلَیْهِمْ مُؤْصَدَهْ

و اگـر حـرف آخـر کـلمـه داراى تـنـویـن فـتـحـه (ـً) بـاشـد تبدیل به صداى (ا) مى شود، مانند:

اَعْنابًا به هنگام وقف مى شوداَعْنابا

عِشاءًبه هنگام وقف مى شود عِشاءا

هُدًى به هنگام وقف مى شود هُدى

اگـر حـرف آخـر کـلمـه داراى صـداى کـوتـاه (ـَ ـِ ـُ) و یـا تـنوین ( ـٍ ـٌ) باشد، هنگام وقف با علامت سکون خوانده مى شود. مانند:

هُدًى لِلْمُتَّقینَ به هنگام وقف مى شود هُدًى لِلْمُتَّقینْ

عاقِبَةُ الاُْمُورِ به هنگام وقف مى شود عاقِبَةُ الاُْمُورْ

اِیّاکَ نَسْتَعینُ به هنگام وقف مى شود اِیّاکَ نَسْتَعینْ

حَظٍّ عَظیمٍ به هنگام وقف مى شود حَظٍّ عَظیمْ

وَلَهُمْعَذابٌاَلیمٌبه هنگام وقف مى شودوَلَهُمْعَذابٌاَلیمْ

وقف(2)

در جـلسـه قـبل توضیح دادیم که وقتى مى توانیم وقف کنیم که معناى جمله تمام باشد و چون ما مـعـنـاى عربى را نمى دانیم با قرار دادن علامتهایى ما را راهنمایى کرده اند. در این درس با این علامتها آشنا مى شویم .

(م ) نشانه وقف لازم : با دیدن این علامت باید وقف کنیم .

(لا) نشانه وقف ممنوع : با دیدن این علامت نباید وقف کنیم .

(ط) نشانه وقف مطلق : با دیدن این علامت مى توانیم وقف کنیم و وقف آن خوب است .

(ج ) نـشـانـه وقف جایز: با دیدن این علامت اگر خواستیم مى توانیم وقف کنیم و اگر نخواستیم وقف نمى کنیم .

(ز) نشانه وقف مجوَّز: با دیدن این علامت اگر وقف نکنیم بهتر است .

(ص ) نشانه وقف مرخَّص : با دیدن این علامت اگر نَفَسمان نرسید مى توانیم وقف کنیم .

نـکـته : تا اینجا با روانخوانى قرآن آشنا شدید. در این آخر قاعده اى را بیان مى کنیم که بى ارتـبـاط بـه روانـخوانى قرآن نیست ، در بعضى از آیات قرآن زیر حرف تنوین دار نونى با عـلامـت کـسره (نِ) قرار داده اند که خود قاعده اى خاص دارد و آن اینکه هرگاه آخر کلمه اى تنوین باشد و بعد از تنوین حرفى با علامت سکون یا تشدید قرار گیرد، دو حرف ساکن در خواندن نزد هم واقع مى شوند.

مانند: فِسْقٌ الْیَوْمَ که مى شود فِسْقُ نْ الْیَوْمَ

در اینجا براى اینکه حرف ساکن بعد از تنوین خوانده شود، نون تنوین را با صداى کسره (ـِ) مى خوانیم به این نحو : فِسْقُ نِ الْیَوْمَ

= تمرین =

1کلمات زیرا را بخوانید:

بـِرَحـْمـَةٍ ادْخـُلُوا ـ مَثَلاً الْقَوْمُ ـ اَلیمًا الَّذینَ ـ اَحَدٌ اللّهُ ـ عَدْنٍ الَّتى ـ عُزَیْرٌابْنُ ـ لَهْوًا انْفَضُّوا ـ سَواءً الْعاکِفُ ـ یَوْمِئذٍ الْحَقُّ ـ کَرَمادٍ اشْتَدَّتْ