٥٩) - حضرت مهدی صاحب الزمان (عج)

خداخالق عشقه

    محمدگل عشقه

        علی مظهرعشقه

            زهرا وجودعشقه

                 حسن نمادعشقه 

                    حسین سالارعشقه

              عباس ساقی عشقه

          زینب شاهد عشقه

    سجاد راوی عشقه

باقر عالم عشقه

     صادق احیای عشقه

           کاظم صابرعشقه

                رضا ضامن عشقه

                      تقی جمال عشقه

                 نقی پاکی عشقه

           حسن بقای عشقه

       اینم دعای عشقه

        اللهم عجل لولیک الفرج، 

اثبات لقب "صاحب الزمان"

یکی از نامها و لقبهای حضرت مهدی(ع) لقب "صاحب الزمان" است. این نام اشاره به یکی از مقامهای آن حضرت در دین و شریعت و جایگاه خاص آن وجود شریف دارد. در این مقال به طور اختصار این نام و مفهوم آن را از دو دیدگاه بررسی میکنیم.

یک. از نظر کلام اسلامی در مذهب شیعه اثنی عشری:

دانشمندان علم کلام عقیده دارند خداوند در هر زمان، ولایت، رهبری و هدایت جامعه به سوی شریعت و سعادت را بر عهده انسانهای برتر و کامل در آن زمان گذاشته است. این انسانها از هر گونه خطا و اشتباه محفوظ و مصون میباشند. آنان در مقام ولایت و امامت، از ناحیه خداوند، انسانها و جوامع زمان خویش را مدیریت میکنند. اگر "صاحب الزمان" در معنای کلامی صاحب و دارای اختیار برای مدیریت و تدبیر امور جامعه اسلامی معنا شود، این مقام مخصوص پیامبر و امامان معصوم(ع) پس از آن حضرت خواهد بود و پس از یازدهمین امام، این مقام مخصوص حضرت مهدی(عج) خواهد بود و این همان ولایت تشریعی و مقام امامت در هر زمان است که در مذهب شیعه اثبات شده است. این معنا در نامهای ولی عصر(ع)، امام عصر، امام زمان، صاحب الامر نیز اراده شده است.

دو. از نظر فلسفه و عرفان شیعه: 

در عرفان شیعه ـ که برگرفته از معارف اهل بیت(ع) است ـ خداوند دارای ولایت کلی بر عالم وجود و آفرینش است، یعنی، هر گونه هدایت به سوی تکامل وجودی با اراده الهی انجام میشود و این اراده از راه انتقال و افاضه تنزیلی(مقوله به تشکیک) و درجه به درجه اعمال میگردد. و انسان کامل در هر زمان، واسطه فیض برای رساندن نعمتهای مادی و معنوی به دیگر موجودات است. از نظر تکامل وجودی و دریافت فیض الهی، پیامبر اسلام در رتبه پس از خداوند قرار دارد و پس از او امامان معصوم(ع) نسبت به زمان خویش اعمال هدایت تشریعی و تکوینی دارند. مقام هدایت باطنی موجودات از نظر تشریعی و تکوینی را ولایت تشریعی و تکوینی مینامند و یکی از معانی "صاحب" دارای اختیار و ولایت و قدرت تصرف معنوی است.

بر اساس اینکه "صاحب الزمان" به معنای دارای اختیار و قدرت تعرف و هدایت در عصر و زمان خویش بر موجودات باشد، این ولایت باطنی شامل تشریع و تکوین میشود، یعنی، حرکت تکاملی موجودات از بعد معنوی و مادی توسط اراده امام است که به اذن خدا انجام میشود و مراد از تکوین بعد مادی موجودات و امور مربوط به ماده است و از آنجا که زمان عبارت از حرکت ماده و مقدار حرکت ماده است، لذا این بعد مادی موجودات نیز مانند سایر ابعاد انها، تحت تصرف و اراده امام و واسطه فیض الهی خواهد بود. پس به این معنا امام دارای قدرت تصرف بر ابعاد موجودات(از جمله بعد زمان) میباشد و معنای صاحب الزمان روشن میگردد. البته این هدایت و ولایت، بر اساس نظم بسیار دقیق در نظام آفرینش صورت میگیرد.

گفتنی است وقتی سخن از ولایت تکوینی و قدرت تصرف امام بر موجودات میشود منظور این نیست که یک انسان به عنوان انسان و از بعد مادی میتواند در زمان تغییر کونی ایجاد کند تا این اشکال یش آید که "این دور منطقی و باطل است" و انسان ماده و تحت قوانین ماده، نمیتواند از تحت قوانین ماده خارج شود و بر زمان( که خود مادی است) تصرف و تغییر ایجاد کند!؟ بلکه مراد تصرف انسان از نظر معنوی و ماوراء الطبیعه بر ماده و طبیعت است؛ زیرا انسان دارای دو بعد مادی و معنوی (غیر مادی) است و بعد غیر مادی حاکم بر بعد مادی او است. پس میتواند قدرت تصرف بر ماده را دارا باشد. 

در فلسفه عقلی اثبات شده که ماورای طبیعت، حاکم بر طبیعت است. پس معنای صاحب الزمان برای حضرت مهدی(ع) یعنی او دارای قدرت هدایت باطنی و ولایت تشریعی و تکوینی است.

نتیجه آنکه نام صاحب الزمان،صاحب الامر، ولی عصر، امام زمان، امام عصر در دیدگاه کلام و عرفان شیعی، معنای خاص خود را دارد. در علم کلام شیعی به معنای صاحب اختیار در تدبیر و رهبری جامعه اسلامی و بیان و حفظ شریعت است.

و در عرفان به معنا کسی که دارای اختیار و قدرت معنوی برای دریافت فیض و رساندن فیض به موجودات است؛ اعم از آنکه این فیض و رحمت، نعمتی تشریعی برای هدایت و تکامل معنوی باشد یا نعمتی تکوینی برای هدایت تکوینی و حرکت به سوی کمال مادی.

(ر.ک: عصاره خلقت، جوادی آملی؛ امامت ـ ربانی گلپایگانی؛ هدایت در قرآن، جوادی آملی).